Jako że wczoraj przypadała 13 rocznica śmierci pierwszego prezydenta Iczkerii, Dżohara Musy-Dudy (Dudajewa), pozwalam sobie na przesłanie hymnu Czeczeńskiego (MP3), i wyjaśnienia symboliki Wilka w tradycji Czeczeńskiej (i nie tylko). Piotr Hlebowicz
Ludzie – Wilki.
Godło czeczeńskie przedstawia wizerunek jednookiego wilka leżącego pod księżycem.
Hymn czeczeński rozpoczyna się słowami: „Narodziliśmy się tej nocy gdy szczeniła się wilczyca”. Niektórzy czeczeńscy publicyści przypisują autorstwo tekstu hymnu nieżyjącemu pisarzowi Abuzarowi Ajdamirowowi, choć w swej powieści „Dołgije noczi” wyraźnie podkreśla, że są to słowa starej czeczeńskiej pieśni bojowej. Słowa pieśni występują w wielu odmianach folkloru oraz w poematach, zarówno w języku czeczeńskim jak i w przekładzie na język rosyjski. W pieśni, jako obiekt wojennej napaści zbrojnej Czeczenów, wymienieni są „khahpa-elij” – „sprzedajni książęta”, co pozwala datować jej pochodzenie na XVI-XVII w. W literaturze naukowej nazwano te wydarzenia rewolucją antyfeudalną, stanowieniem republiki tejpowej [tejp - w społeczeństwie czeczeńskim organizacja klanowa, utożsamiająca się z przodkiem bądź zamieszkiwanym obszarem - red. abcnet] . Wilcze atrybuty we współczesnej symbolice państwa czeczeńskiego są nieprzypadkowe. Posiadają głęboko uzasadnione tradycje kulturalno-historyczne. Świadczy o tym przede wszystkim występowanie w języku czeczeńskim osobliwego słowa „berzłoj”, tłumaczonego na inne języki jako „wilki”. Istotnie, słowo „wilk” w języku czeczeńskim brzmi „borz”, i odpowiednio „wilki” – „berzłoj”. Pojawia się tutaj pewna zagadka. Polegająca na tym, że w przyrodzie nie istnieje inne zwierzę poza wilkiem, do którego nazwy Czeczeni dodali pochodzące ze starożytności słowo „łoj”, oznaczające dosłownie „ludzi” (w tym przypadku z upływem czasu stało się przyrostkiem). Należy podkreślić jeszcze jedną okoliczność: epitetem „berzłoj” Czeczeni określają zawsze bojowników, charakteryzujących się wyjątkową walecznością i ofiarnością. Przyrostek „łoj” dość często występuje w języku czeczeńskim w przypadku określania fachu lub innej cechy charakterystycznej. Na przykład: „temłoj” to po czeczeńsku „bojownicy”, lecz w dosłownym tłumaczeniu są to „ludzie wojny” („tom” – wojna, „łoj” – ludzie). Są w Czeczenii takie tejpy, na przykład: Bawłoj – „ludzie baszt” („baw” – „baszta”), Terłoj – „ludzie ze szczytu” („ter” – „ze szczytu”, „z góry”), Arsełoj – „górscy ludzie”, „górale” („arc” – „lesista góra”) itd. Czeczeni nazywają Ormian – Ermłoj („ludzie z kraju Arm”), Tatarów – „Gezłoj” (prawdopodobnie nazwa ma związek z Chazarami, lub ze stolicą Tatarstanu lub Kazaniem. W tym przypadku nie ma zgodności. Tego rodzaju przykładów jest bez liku. Zagadką, o której mówimy, jest występowanie słowa „ludzie” („łoj”) w nazwie przedstawicieli świata zwierzęcego, a więc wilków, przy czym bez dodania tego przyrostka, nazwa wilków w liczbie mnogiej nie upowszechniła się. Zgodnie z zasadami języka czeczeńskiego słowo „wilki” powinno brzmieć „berzasz”, jednakże brzmi dosłownie jako „ludzie – wilki”, „wilczy ludzie”. Dlaczego? Odpowiedź na to pytanie otwiera nam bardzo ciekawe, pochodzące z otchłani dziejów historyczne i etnograficzne paralele. Rzecz w tym, że klany zawodowych wojowników, mianujące się „wilczymi ludźmi” istniały od czasów starożytnych w bardzo wielu kulturach i narodach. Ale w żywym języku, w aktualnym użyciu, wyrażenie „wilczy ludzie” zachowało się wyłącznie w czeczeńskim narodzie.
Symbol wilka w kulturze starożytnej
Pokrótce wyjaśnię, w których kulturach starożytności używano wizerunku wilka. W Królestwie Hetyckim (II tys. p.n.e.) wilk, jako zwierzę totemiczne, odegrał rolę szczególną. Ucieleśniając sakralne zalety, otaczany był czcią religijną.
Wilk i stado wilcze uznawano za wzór zgodności i solidarności, waleczności, ofiarności i mądrości. Poza tym Hetyci wierzyli, że wilki obdarzone są darem przewidywania. Na przykład hetycki król Hattusilis I (XVII w. p.n.e.) występując podczas zgromadzenia („pankusu”) wzywał swych wojowników „by byli jednością jak wilczy ród”. Wojownicy hetyccy noszący wilcze maski stanowili wyjątkową kategorię. Zwróćmy uwagę, że w hetyckim piśmie klinowym dla oznaczenia tej kategorii bojowników używano determinantów pochodzenia sumeryjskiego BAR.RA-as i LU (LO). Jeśli przełożyć klinowe znaki na grafikę literową, odczyt brzmi identycznie jak czeczeńskie „berzłoj”, tym bardziej że w gramatyce sumeryjskiej LU (LO) znaczy „człowiek”. O człowieku wykazującym nieprzeciętne zalety, wybitnie utalentowanym, wyróżniającym się niezwykłymi czynami, Hetyci mawiali: „On stał się Wilkiem”. W starożytnych Indiach w podobnych przypadkach mówiono o takim człowieku: „On jest Wilkiem”. Czeczeni w tych sformułowaniach słyszą ojczyste: „I khant ccha Borz ju!” („Prawdziwy Wilk z tego młodzieńca!”). Należy dodać, że ów pochlebny dla Czeczenów epitet nie zawsze dotyczy okazywania przez bojownika waleczności, aczkolwiek najczęściej Wilkiem (Borz) albo Wilkami (Berzłoj) nazywani są w Czeczenii ludzie wyróżniający się na polu walki, hardzi, odważni. Podkreślić należy, że nazwanie Wilkiem, z użyciem „żeńskiego”, „twardego” klasycznego określnika „ju” – jest jedynym przypadkiem w czeczeńskiej tradycji, nie odbieranym przez mężczyzn jako znieważenie godności. We wszystkich pozostałych przypadkach, w odniesieniu do mężczyzny, należy obowiązkowo użyć klasycznego określnika „wu”. Fascynujące jest śledzenie mitu o wilku, od którego w starożytności, i jeszcze wcześniej, różne ludy wywodziły swój rodowód.
To nie przypadek, że Dacja jest równoznaczna z nazwą tego drapieżnika, że założycieli Rzymu wykarmiła wilczyca, że wszystkie groźne dla sąsiadów szczepy nazywały siebie Wilkami, że w obrzędach inicjacyjnych przybieranie postaci wilka poprzez nałożenie skóry i wciąganie na głowę wilczego łba dawało przepustkę do dorosłości. Sławny Achilles – wzorowy pośród Hellenów wojownik, miał według Homera „wilcze serce”, był więc postrzegany jako wojownik-Wilk.
W starożytnej Grecji o młodym wojowniku, który po raz pierwszy zabił wroga, mówiono: „On stał się Wilkiem”. Odpowiada to dokładnie starogermańskiej tradycji.
O wojowniku, który po raz pierwszy stoczył bój z wrogiem powiadano: „On od tej chwili nazywa się Wilk”. Starożytni Germanowie najmężniejszych wojowników nazywali „ludźmi-Wilkami”; nosili oni płaszcze z wilczych skór i praktykowali wojenny „taniec wilka”, aby przed bitwą wzmocnić bojowego ducha. W starożytnym Rzymie wilk był symbolem boga wojny Marsa. Uważano, że pojawienie się wilka przed bitwą wróżyło zwycięstwo. Także greckiemu Aresowi – bogowi wojny i armii poświęcono wilka. Doborowi wojownicy w starożytnym Imperium Rzymskim z gwardii pretoriańskiej (osobista gwardia przyboczna Cezara) – „najlepsi spośród najlepszych”, nosili na hełmach nakrycia z wilczych łbów, a plecy często okrywali wilczymi skórami. Symbolem rzymskich legionów był wilk i orzeł. Wilk jako ucieleśnienie bojowej waleczności występuje powszechnie. Wilczyca Kapitolińska – brązowa rzeźba etruska (wykonana na przełomie VI-V w. p.n.e.) przedstawiająca wilczycę karmiącą bliźnięta Romulusa i Remusa uważana jest za symbol Rzymu. Najlepszych wojowników starożytni Bałtowie nazywali „sługami Wilka”. W kulturze Morza Śródziemnego Hades, bóg podziemi, ubrany był w skórę wilka, a gromowładny bóg Germanów, Odyn, występował w otoczeniu wilków. Jedno z lokalnych bóstw egipskich Upuaut, (Wepwaut, Wepwawet – egip. „otwierający drogi”) przedstawiane było najczęściej pod postacią wilka (albo psa pustynnego).
U starożytnych Słowian wilk był czczony wówczas, gdy jego imię stanowiło tabu i zastępowane było słowem „lut”, „luty”. Jedno z plemion Słowian połabskich – Lutycy (Lucicy, Wieleci, Wilcy) uważali się za „dzieci Wilka”, wyróżniali się w walkach niesłychaną porywczością. W starożytności istniało wiele ludów i plemion, których nazwy oznaczały „Wilki”. Na przykład plemiona illyryjskie Lucani, Dakowie (Getowie) – trackie plemiona na Bałkanach (starożytni mieszkańcy Rumunii) nazywali się początkowo Droi. Dros to było imię frygijskie i określało „wilka” (frygijscy Orkowie). Dakowie upodabniali się do wilka nie tylko od strony fizycznej lecz także fizycznej. Zamieszkiwali lasy, napadali na wsie jak stado wilków. Zakładali skóry wilcze. Mieli swoje obrzędy, podczas których zamieniali się w wojowników-wilków. Zwierzęciem totemicznym narodu mongolskiego jest także wilk. Ujgi – jedno z sarmackich plemion na Kaukazie wierzyło, że jest potomkiem wilka. No i oczywiście Wikingowie – ludy określane mianem Berserk (wojowników-wilków) znani także pod nazwą Ulfhedhnar, „człowiek w skórze wilka”.
Wachid Astemirow, „Nochczij Majd”
Tłumaczenie - Lamara
Hymnu Czeczeńskiego można wysłuchać tu: http://www.youtube.com/watch?v=udtkQ7nGosk