W STRONĘ RYNKU
_________________________________________________________________
ROZWIĄZANIE LIBERALNE
LIBERAŁOWIE O GOSPODARCE
Zaprezentowane Państwu programy gospodarcze polskich ugrupowań liberalnych mają wiele wspólnych elementów, w niektórych zaś sprawach występują różnice, na ogół na poziomie konkretnych rozwiązań.
We wszystkich tych koncepcjach kluczowe miejsce zajmuje wprowadzenie i zapewnienie wolności poprzez eliminowanie państwa w gospodarce oraz stworzenie warunków do nieskrępowanego rozwoju gospodarczego całego społeczeństwa.
Na czoło wszystkich prezentowanych programów wysuwa się zagadnienie od- budowy gospodarki przez przywrócenie własności prywatnej jako podstawowej formy własności. W takim działaniu upatrują klucz do wzrostu podaży, a więc do przezwyciężenia rujnującej Polskę recesji. Wspólne wszystkim koncepcjom jest uznanie, że rezultatem prywatyzacji musi być funkcjonowanie na wolnym rynku maksymalnie dużej liczby małych i średnich przedsiębiorstw bez molochów-monopolistów.
Wszystkie ugrupowania podkreślają potrzebę uproszczenia systemu podatkowego przez ograniczenie liczby podatków, likwidację tzw. para-podatków oraz widzą konieczność zmniejszenia ich wysokości.
I wreszcie we wszystkich tych programach w sposób szczególny traktuje się rolnictwo, upatrując w nim specyficzny rodzaj działalności gospodarczej jednocześnie podstawę bytu dla niemal całej ludności wiejskiej.
Zarysowane powyżej podobieństwa wróżą - jak sądzę - możliwość do- pracowania się wspólnego, spójnego liberalnego programu naprawy polskiej gospodarki, który częściowo już jest, a na pewno wkrótce mógłby się stać kompletną alternatywą dla prowadzonej dotychczas polityki gospodarczej.
W następnym numerze przedstawimy tezy programu gospodarczego Unii Polityki Realnej.
(w.m.)
KONGRES LIBERALNO-DEMOKRATYCZNY
Kongres Liberalno-Demokratyczny wciąż aktualizuje swoje stanowisko wobec problemów gospodarczych, tworzy program "w marszu", rozszerzając go na nowe dziedziny. Ten, którego fragmenty przedstawiamy datowany jest 15 XI 1990 r. ( Jego prezentację ograniczamy poniżej do głównego dokumentu pn. "Kierunki naprawy gospodarczej", informując jednocześnie naszych Czytelników, że jest on skonkretyzowany w szczegółowych opracowaniach:
- Dekalog prywatyzacji,
- Zasady polityki socjalnej państwa,
- Gospodarcze podstawy działalności gmin,
- Wspomaganie prywatnej przesiębiorczości,
- Znaczenie kapitału zagranicznego w polityce gospodarczej Polski,
- Uwagi dotyczące koniecznych zmian w ustawodawstwie i praktyce administracyjnej RP w celu prawidłowego funkcjonowania mechanizmów gospodarki rynkowej.
Przygotowywany jest konkretny program KLD w zakresie gospodarki mieszkaniowej i rolnictwa.
KIERUNKI NAPRAWY GOSPODARCZEJ OCENA BIEŻĄCEJ SYTUACJI
Polska, jako jedyny kraj bloku postkomunistycznego, przekroczyła pierwszy z punktów krytycznych transformacji gospodarczej - próg wolnych cen towarów i usług oraz stabilizacji monetarnej. Pokonanie tego progu w I kwartale 1990, było wspólnym osiągnięciem sztabu rządowe- go oraz społeczeństwa. Cierpliwa i wyrozumiała postawa ludności w obliczu spad- ku stopy życiowej wynikała w dużej mierze z poręczenia NSZZ "Solidarność",
Uważamy, że kwiecień 1990 wyznacza istotną cezurę czasową w ocenie działań reformatorskich rządu. Pojawiły się wówczas wyraźne sygnały martwicy sektora państwowego, zapowiadające jałowy przebieg recesji oraz dowody rozmijania się intencji rządu z oczekiwaniami rolników i prywatnej przedsiębiorczości. Uwidoczniło się także opóźnienie w przy- gotowaniu reform instytucjonalnych. Niewspółmierne z tymi odczuciami samozadowolenie rządu uniemożliwiło stosowne autokorekty. Zakumulowane w 1989 r. i potwierdzone na początku 1990 r. zaufanie i przyzwolenie społeczne, stanowiące najcenniejszy kapitał polskiej reformy gospodarczej, zostało roztrwonione.
Z całą odpowiedzialnością możemy wyliczyć następujące zaniechania lub opóźnienia w przygotowaniu infrastruktury nowego rynkowego ładu gospodarczego w Polsce:
- beznadziejny nadal stan polskiej telekomunikacji. Brak postępu w tym zakresie, zawiniony subiektywnie a nie obiektywnie, uniemożliwia rozwój informacyjnych podstaw mechanizmu rynkowego i kontaktów handlowo-gospodarczych z zagranicą. Niereformowana struktura GUS jest wciąż reliktem epoki planowania,
- funkcjonowanie w dalszym ciągu państwowego kartelu bankowego (zdominowanego przez dawną nomenklaturę), przy jednoczesnym niedorozwoju systemu finansowo-bankowego obsługującego potrzeby przedsiębiorczości prywatnej,
- nieprzygotowanie kadr gospodarki rynkowej na wszystkich szczeblach, wynikające z zachowawczej polityki personalnej i niedostatecznego, bądź źle zorganizowanego wysiłku szkoleniowego,
- brak infrastruktury rynku pracy, która ujawniłaby i łagodziła niezbilansowanie popytu i podaży w tym zakresie, amortyzując przebieg restrukturyzacji gospodarki i umożliwiając ofensywną politykę wobec bezrobocia,
- niewłaściwe przez wiele miesięcy
ukierunkowanie i powolność prac nad prywatyzacją i modelem rynku kapitałowego w Polsce.
Wskazujemy poważne opóźnienia w tworzeniu zaplecza informacyjnego, finansowego, regulacyjnego, instytucjonalnego i kadrowego gospodarki rynkowej w przeświadczeniu, że nie da się ich wytłumaczyć przyczynami obiektywnymi. Jest to konsekwencja filozofii "grubej kreski", zwyczajnej indolencji decyzyjnej i coraz łatwiejszych do uchwycenia blokad wewnętrznych w łonie koalicji rządowej. Przesłanką dotychczasowej samoizolacji rządu jest jego niechęć do komunikowania się ze społeczeństwem. Przesłanką przyszłych kłopotów jest swoiste kunktatorstwo objawiające się w skrywaniu pełnej prawdy o błędach inwestycyjnych poprzednich ekip (co kolidowałoby z zasadą "grubej kreski") oraz prawdy o sytuacji tych przedsiębiorstw, które zostały niejako "przyspawane" do gospodarki ZSRS, gdzie podtrzymuje się sztucznie eksport i zatrudnienie, z zaangażowaniem środków budżetowych państwa.
Akcentujemy problem infrastruktury rynku i problem wiarygodności rządu jako kluczowe dla prowadzenia prywatyzacji, demonopolizacji i restrukturyzacji gospodarki w efekcie dla wydźwignięcia kraju z kryzysu. Punkt ciężkości naszej krytyki koncentruje się więc w innym miejscu niż to się zazwyczaj robi, napiętnując politykę płacową, podatkową, kursową, celną i kredytową rządu. Uważamy, że stan polityki regulacyjnej rządu w trzech kwartałach 1990 roku może być przedmiotem dyskusyjnych ocen i ostrożnych korekt, nie kategorycznego potępienia.
II. PROPONOWANA STRATEGIA GOSPODARCZA
Optymalna strategia gospodarcza dla Polski polega na korekcie i ożywieniu "Planu Balcerowicza", a nie na jego od- rzuceniu. Osiągnięty, cięgle kruchy pierwiastek stabilizacji monetarnej musi łączyć się z myśleniem antyrecesyjnym, odważną przebudową instytucjonalną oraz czytelnymi zachętami dla ludzi przedsiębiorczych. Jak przekłada się ta ogólna receptura na konkretne wskazania gospodarcze w aktualnej sytuacji?
1. Konsekwentnie i niezmiennie przy- wiązujemy najważniejszą wagę do od- budowy i umocnienia praw własności jako przesłanki restrukturyzacji i ożywienia gospodarki oraz zmiany struktury społecznej w Polsce. Opowiadamy się za gwarancjami konstytucyjnymi dla własności prywatnej. Z uwagi na skalę pożądanych zmian własnościowych i rozbudzone aspiracje społeczeństwa, strategia prywatyzacji musi łączyć surowe racje ekonomiczne z atrakcyjnością polityczną tego przedsięwzięcia. Jedynym sposobem ubezpieczenia się przed nadmiernym ryzykiem w warunkach niepewności i zastosowania prototypowych rozwiązań jest pluralizm metod prywatyzacji i pogodzenie się z koniecznością ich doskonalenia.(...)
2. Inaczej niż sztab rządowy, największe oczekiwania łączymy z małą prywatyzacją, a nie prywatyzacją wielkiego przemysłu. Segment małych przedsiębiorstw (ok. 1600 jednostek w gestii gmin i ok. 2000 jednostek w gestii Ministerstwa Przekształceń Własnościowych) obiecuje zagospodarowanie dzisiejszej "własności niczyjej" przez indywidualne aktywne interesy własnościowe, co przyniesie najszybsze efekty podażowe. Proces małej prywatyzacji przebiega jak dotąd zbyt wolno i chaotycznie, a decentralizacja tego problemu w postaci przyznania gestii miastom i gminom nie jest rozwiązaniem gwarantującym sprawny przebieg tego procesu.
3. Tworząc zręby gospodarki rynkowej należy złamać iluzoryczną wciąż zasadę równouprawnienia sektorów na rzecz za- sady uprzywilejowania przedsiębiorczości prywatnej.
4. Dotychczasowy udział kapitału zagranicznego w dziele odradzania naszej gospodarki jest wysoce niewystarczający. Dokonane oszacowania zastrzyku kapitałowego niezbędnego dla ożywienia gospodarki wschodnioniemieckiej ujawniają prawdziwą skalę zapotrzebowania kapitałowego w Polsce. Z zaniepokojeniem notujemy, że uprzedzenia społeczne na tym tle, celowo podsycane w naszym kraju, są zupełnie niewspółmierne z rozmiarami faktycznego zaangażowania inwestorów zachodnich w Polsce.
5. Kapitał ludzi, czyli jakość kadry zarządzającej, administracyjnej i wykonawczej przesądzi o sukcesie lub porażce (peryferyjności) polskiego kapitalizmu. Dzieło przebudowy gospodarki, rozpoczęte w oparciu o podręcznikową wiedzę i sugestie międzynarodowych instytucji finansowych, musi być kontynuowane przez praktyków gospodarczych, obytych lub przeszkolonych w realiach rynkowych Zachodu. Szkolenie kadr gospodarczych i ich uzupełnianie przez management finansowy importowany z Zachodu jest zadaniem priorytetowym. Ogromna rola w kształtowaniu etosu przedsiębiorczości, kultury pracy i uczciwości kupieckiej przypada środkom masowego przekazu.
6. Należy złamać państwowy kartel bankowy, będący oczywistym "wąskim gardłem" dokonującej się transformacji systemowej. Nadzwyczajne zyski banków osiągane na styku z wyczekującym sektorem państwowym są jednym z paradoksów naszej rzeczywistości gospodarczej. Innym paradoksem jest zupełne nieprzystosowanie bankowości do współpracy z drobną przedsiębiorczością prywatną i zakres samofinansowania tej sfery, która ma przecież stanowić przyszły trzon polskiej gospodarki. Trzecim paradoksem, tłumaczącym częściowo dwa wspomniane wyżej, jest trwałość dawnej nomenklatury w bankach państwowych. Banki powinny ulec prywatyzacji (zwracamy uwagę na barierę jaką stwarza w tym zakresie Kodeks Handlowy). Generalna zasada ułatwienia wejścia na rynek i konkurencyjności usług powinna mieć zastosowanie również w sferze instytucji finansowych. Możliwy jest przecież różny pułap wymogów założycielskich i operacyjnych w odniesieniu do różnych typów i zakresów działalności finansowo-bankowej. Należy wspierać rozwój instytucjonalnych inwestorów, którzy będą niezbędni dla obsługi akcjonariatu obywatelskiego w planowanej skali, uaktywnienie martwych dziś gigantów - ZUS i PZU wiąże się z problemem kadrowym, o którym była mowa w p. 5.
7. Jednym z kanonów polityki gospodarczej powinna być ochrona stabilnej waluty jako wartości samoistnej. Strategię ożywienia popytu przez bezwarunkową liberalizację płac uważamy za zbyt ryzykowną, o czym przekonuje m.in. doświadczenie Jugosławii, gdzie zniweczono w ten sposób wysiłek antyinflacyjny. Proponowana przez rząd taktyka stopniowego rozluźnienia płacowego w miarę postępów prywatyzacji wydaje się rozsądna i politycznie zręczna. Uważamy, że rozluźnienie rygorów finansowych w aktualnych warunkach zdyskontowane będzie przede wszystkim przez istniejące struktury produkcyjne - ich zamrożenie i pasywna taktyka rynkowa będzie wtedy bardziej prawdopodobnym następstwem ani- żeli działania racjonalizujące. Zasada ostrożnej polityki w sferze regulacji powinna obowiązywać do czasu wykształcenia się rzeczywistych podmiotów gospodarczych i rzeczywistego otoczenia rynkowego w Polsce.
8. Opowiadając się za wstrzemięźliwym eksperymentowaniem w sferze regulacji, proponujemy bardziej ofensywne podejście państwa do problemu restrukturyzacji gospodarki. Przemawia za tym dotychczasowy, jałowy bieg recesji i świadomość ryzyka politycznego, kryjącego się w żywiołowym, skumulowanym w czasie przebiegu procesów upadłościowo-restrukturyzacyjnych. Mogłoby to pogrzebać szanse gospodarki rynkowej w Polsce i szanse polskiej demokracji. Ograniczona dawka kontroli i interwencjonizmu państwowego, rozkładająca ten proces na raty i amortyzująca jego skutki socjalne, mieści się w planie liberalnym. Należy w tym celu skorzystać z arsenału technik tzw. "pozytywnego dostosowania", praktykowanych przez państwa Zachodu oraz wzorów polityki przemysłowej Korei Południowej i Tajwanu. Powołany w Polsce Fundusz Zmian Strukturalnych nie spełnia założonej roli; Agencja Rozwoju Regionalnego znajduje się w stadium organizacji, jesteśmy ciągle w przededniu restrukturyzacji naszej gospodarki.
9. Szczególnie wrażliwymi społecznie i politycznie obszarami zastosowania strategii "pozytywnego dostosowania" jest gospodarka mieszkaniowa i rolnictwo. (...)
PARTIA KONSERWATYWNO-LlBERALNA
Partia Konserwatywno-Liberalna ogło- siła tezy swojego programu gospodarczego w październiku 1990 r. (równocześnie ze swoim powstaniem) w jednodniówce "Czas!". Przedstawiając go należy mieć na uwadze, że niektóre dziedziny gospodarki są stopniowo "rozpracowywane" w programach branżowych. Nam znane są dwa takie programy:
- Droga do modernizacji rolnictwa.
- Przekształcenie systemu ochrony zdrowia.
GOSPODARKA PRZEZ NAS I DLA NAS
Powstrzymanie upadku materialnego i zapoczątkowanie w przyszłości harmonijnego rozwoju może zostać osiągnięte przez całkowite odrzucenie socjalistyczno-etatystycznego ustroju, na rzecz liberalno-kapitalistycznej gospodarki rynkowej. Jej fundamentem jest wolność ekonomiczna obywateli, oparta o prywatną własność, regulowaną przez rynek i minimum ustaw prawnych.
Zasadnicza myśl programu sprowadza się do kreacji na masową skalę przedsiębiorców prywatnych i ekspansji sektora prywatnego w oparciu o masowy tani kredyt ze źródeł krajowych. Stąd też pragnie się wyeliminować w maksymalnym stopniu własność państwową i samorządów we wszystkich działach gospodarki, a także w mieszkalnictwie oraz w służbie zdrowia, szkolnictwie wyższym, nauce, kulturze itp. Stosownie do tego, przebudowie ulegną finanse publiczne, tj. budżet państwa, Skarb Państwa, parabudżetowe fundusze itp. Wraz z redukcją budżetu nastąpi obniżenie stawek podatkowych do maksymalnej wysokości 20% uzyskanych dochodów. Przymusowe ubezpieczenia społeczne zostaną zlikwidowane i staną się przedmiotem dobrowolnych umów obywateli z prywatnymi instytucjami ubezpieczeniowymi.
Środki kredytowe na szybkie zwiększenie i rozwój przedsiębiorstw prywatnych uruchomione zostaną z dochodów płynących do Skarbu Państwa z wyprzedaży majątku państwowego. (...)
TEZY SZCZEGÓŁOWE
1. Własność państwa - zarówno państwa jak i samorządów terytorialnych - w przemyśle, handlu, usługach, mieszkalnictwie i innych, sprzedana zostanie za gotówkę, jak i na zasadach zastawu hipotecznego w ręce osób krajowych jak i - w części - osób zagranicznych. Własność przejęta bezprawnie przez państwo zostanie zwrócona pierwotnym właścicielom. Jeśli chodzi o sprzedaż mniejszych obiektów preferowana będzie sprzedaż za gotówkę lub uzyskany kredyt bankowy wg cen uzyskanych na publicznych przetargach lub aukcjach. Większe obiekty sprzedawane będą z możliwie szerokim zastosowaniem kredytu hipotecznego udzielanego pracownikom tych obiektów lub spółkom pracowniczym każdorazowo wg wynegocjowanych umów zawartych pomiędzy tymi ostatnimi a Skarbem Państwa. W razie braku zainteresowania zakupem ze strony pracowników, obiekty sprzedawane będą na rynku oso- bom krajowym lub zagranicznym. (...)
1.2. Określona część dochodów ze sprzedaży własności państwa przekazana zostanie na utworzenie instytucji finansowej funduszu emerytalnego dla "starych ubezpieczonych" na znanych zasadach, który ze swoich dochodów finansował będzie historyczne zobowiązania emerytalne.
1.3. Bank centralny i banki komercyjne państwowe sprywatyzowane zostaną w pierwszej kolejności i bez wyjątków. Prywatyzacja ta dokonana zostanie przez emisję powszechnie dostępnych akcji, tak aby udziały dotychczasowe w ich kapitale zakładowym państwa spadły do nieznacznych rozmiarów.
1.4 Domy kwaterunkowe i spółdzielcze przekształcone zostaną w spółki ich mieszkańców. W przypadku lokatorów, którzy nie wykupili mieszkania na własność, ich własność zostanie wpisana na hipotekę.
2. Dochody płynące ze sprzedaży własności państwowej, Skarb Państwa przeznaczy - bezpośrednio lub przez wybraną sieć bankową - na tani masowy kredyt dla nowych przedsiębiorców krajowych, na kredyt w celu wykupu udziałów lub akcji w istniejących firmach prywatnych, bądź kredyt na przedsięwzięcia rozwojowe dla istniejących firm prywatnych. Środki o których mowa w szczególności powinny zostać też przeznaczone na tani kredyt dla wybranych właścicieli gospodarstw rolnych, rokujących największe nadzieje wzrostu produkcji i produktywności w rolnictwie.
2.1. W przyszłości grodki pochodzące z wyprzedaży własności państwowej stanowić będą trwałą rezerwę finansową państwa, uruchamianą w sytuacjach klęsk żywiołowych lub w szczególnych potrzebach obronnych. W okresach normalnych służyć będą gwarantowaniu przez państwo kredytu dla firm prywatnych na preferowane przez politykę przemysłową kierunki rozwoju produkcji.
2.2. Współpraca państwa z przemysłem prywatnym dokonywana będzie w drodze consensusowych umów ministerstwa gospodarki z przedstawicielstwami (izby, zrzeszenia) tego przemysłu. Instrumentem wykonawczym tej współpracy stanie się kredyt poręczany przez państwo jego rezerwami finansowymi.
2.3. Rząd pozyska dla inwestycji w Polsce najsilniejsze kapitałowe i najlepsze technologicznie koncerny wielonarodowe dla modernizacji i przywrócenia konkurencyjności strategicznie i infrastrukturowo najważniejszych dziedzin gospodarki np. stalownictwo, wybrane przemysły elektroniczne i automatyki przemysłowej, telekomunikacja i inne. W obszarach tych, jeśli takich warunków zażądają koncerny zagraniczne, prywatyzacja na rzecz osób krajowych dokonywana będzie w terminie wg zasad ustalonych przez tych inwestorów zagranicznych.
3. Budżet państwa ulegnie zasadnicze- mu zmniejszeniu a jego wydatki dostosowane do rozsądnych możliwości obywateli i firm prywatnych. Oznacza to w praktyce, że podatki od obywateli i firm nie powinny przekraczać 1/4 dochodów. Wzrost dochodów budżetowych będzie jedynie mógł być dokonywany w drodze ekspansji gospodarczej a nie wzrostu ciężarów fiskalnych. Taki układ oznacza też przywrócenie motywów ekonomicznych przedsiębiorczym i tym, którzy rozpoczną działalność gospodarczą na swój rachunek. Z drugiej strony znaczna część dzisiejszych usług publicznych, np. kultura, służba zdrowia, szkolnictwo wyższe i nauka będą finansowane ze źródeł prywatnych.
3.1. Budżet państwa zostanie trwale zrównoważony, a dług publiczny ustawowo zakazany.
3.2. System podatkowy zostanie uproszczony i zredukowany do kilku podatków: dochodowy od obywateli, dochodowy od firm i gospodarstw rolnych, podatku konsumpcyjnego i towarów akcyjnych. Wystąpi też promilowy podatek od nieruchomości i niektóre opłaty lokalne. Żaden podatek nie będzie miał skali progresywnej. Z podstawy opodatkowania podatkami dochodowymi odejmowane będą wszelkie wydatki inwestycyjne i lokaty kapitałowe. Dochody z kapitałów ulokowanych w sferze gospodarki mieszkaniowej, nie będą wchodziły do podstawy opodatkowania.
3.3. Wszystkie podatki stanowić będą dochody budżetów terenowych. Budżet państwa partycypował będzie jedynie wg stałego wieloletniego wskaźnika w dochodach samorządów terytorialnych. Na- rzuty w koszty za ubezpieczenia społeczne, podatek od płac - a tym bardziej podatek od wzrostu wynagrodzeń - czy fundusz socjalny i mieszkaniowy zostaną zniesione.
3.4. Opieka społeczna i działalność charytatywna prowadzone będą przez prywatne stowarzyszenia, fundacje i osoby, wspierane jedynie w szczególnych przypadkach z funduszy publicznych.
3.5. Dokonywanie operacji finansowych przez rząd i samorządy terytorialne środkami nie mającymi źródeł w budżetach będzie zakazane. Oznacza to likwidację wszelkich funduszy parabudżetowych.
4. Pieniądz jako najważniejsze dobro wspólne w gospodarce będzie szczególnie chroniony. Związany zostanie na po- wrót ze standardem kruszcowo-walutowym, np. wg stałego parytetu do ECU. Ilość pieniądza w obiegu oraz jego emisję gotówkową i kredytową będzie regulował ściśle bank centralny. Będzie on też odpowiedzialny za pełną wewnętrzną i zewnętrzną wymienialność pieniądza. Za łamanie reguł i popełniane błędy zarząd banku centralnego będzie odpowiedzialny przed Trybunałem Stanu.
4.1. Pieniądz krajowy zostanie zrewaluowany tak, aby jego kurs walutowy stał się bliski rzeczywistej sile nabywczej i aby dochody przeciętnej rodziny szybko osiągnęły równowartość 0,5 tys. USD. Taki układ umożliwia, bez szkody dla kraju pełne otwarcie handlowe i kapitałowe na zagranicę. W celu rewaluacji pieniądza krajowego, niezbędne dla tego celu środki pozyskane będą ze stezauryzowanych oszczędności ludności i sprzedaży majątku państwowego w ręce osób zagranicznych oraz okresowego przejścia na ujemne salda w handlu zagranicznym. Pomoc międzynarodowych instytucji finansowych i obcych rządów, jako wyjątkowo niewydajne źródło, nie będzie uwzględniana w programie. Cła importowe zostaną zlikwidowane w pierwszej kolejności w obszarze importu zaopatrzeniowego i inwestycyjnego.
4.2. W celu pozyskania stezauryzowanych oszczędności obywateli krajowych dla celów produkcyjnych i ożywienia gospodarczego, a także umocnienia pieniądza krajowego, ogłoszona zostanie powszechna abolicja podatkowa od dochodów osiągniętych w przeszłości, a dotychczas nie opodatkowanych lub nie retransferowanych do kraju.
4.3. Wszystkie ceny (w tym kursy, stopy procentowe i główne płace) staną się wolne. Jedynie w okresie dochodzenia do gospodarki rynkowej w obszarach zmonopolizowanych przemysłu np. środków produkcji dla rolnictwa, mogą być stosowane administracyjnie metody kształtowania cen. Przejściowo stosowane mogą też być na okres 2-3 lat degresywne cła dla ochrony przemysłów modernizujących się lub odzyskujących konkurencyjność.
5. Rolnictwo jako dział gospodarstwa narodowego o szczególnej wartości pozaekonomicznej i ekonomicznej będzie zwolniony w dającym się przewidzieć czasie podatków, jeśli gospodarstwo rolne zainwestuje co najmniej tyle, ile wynosi równowartość należnego podatku dochodowego. Z dochodów prywatyzacyjnych, Skarb Państwa uruchomi tani kredyt dla gospodarstw rolnych rokujących największe szanse wzrostu efektywnej produkcji rolnej. W obszary rolnicze skierowane zostaną w pierwszej kolejności środki na poprawę infrastruktury telekomunikacyjnej. Dalej kredyty na rozwój usług dla rolnictwa i rozwój przetwórstwa rolno- -spożywczego jak i środków produkcji dla wsi. Silna ekspansja sektora pozarolniczego na tych terenach winna wchłonąć z nadwyżką ludność wychodzącą z bezpośredniej pracy w rolnictwie.
LIBERALNO-DEMOKRATYCZNA PARTIA "NIEPODLEGŁOŚĆ"
Liberalno-Demokratyczna Partia "Niepodległość" pierwszą wersję programu ogłosiła w momencie powstania w 1984 r., a jego uaktualnioną wersję na początku 1990 r. Program gospodarczy stanowi część ogólnego programu. Poniżej przedstawiamy fragmenty dotyczące gospodarki.
ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE
(...)
4. Uważamy, że polityczne i ekonomiczne racje społeczeństwa najlepiej będzie realizował ład liberalno-demokratyczny oraz zasady gospodarki rynkowej. (...)
ZASADY IDEOWE ORAZ PRAWNO-USTROJOWE.
(...) B. Społeczeństwo liberalne.
1. Najwłaściwszym sposobem eliminowania społecznego niedostatku jest rozwój gospodarczy całego społeczeństwa. Zapewniony on może być tylko w warunkach gospodarki liberalnej. Wszelkie działania redystrybucyjne w celu zagwarantowania tzw. sprawiedliwości społecznej i równości pogarszają efektywność gospodarowania. Prowadzą do kolektywizmu, który jest przyczyną regresu i tym większej niesprawiedliwości społecznej, stanowiąc zarazem pożywkę dla tendencji totalitarnych.
2. Podstawą gospodarki wolnokonkurencyjnej są prywatne przedsiębiorstwa rywalizujące między sobą na rynku. Wolny rynek jest chronioną prawem swobodną formą wymiany. Zachowania przedsiębiorstw wyznaczane są przez odpowiednie regulacje prawne, które jednakże nie mogą w sposób zasadniczy przeszkadzać w nieskrępowanej wymianie między kontrahentami. Dobrowolna wymiana na wolnym rynku jest drogą do dobrobytu.
3. Państwo nie może ingerować w swobodną i dobrowolną wymianę między kontrahentami, jeśli ta współpraca nie zakłóca i nie gwałci wolności bądź własności innych lub nie narusza w inny sposób s prawa. (...)
W KIERUNKU GOSPODARKI LIBERALNEJ
1. Uważamy za korzystne te zmiany r w polityce gospodarczej rządu, które są inspirowane zasadami gospodarki liberalnej i zmierzają do: zniesienia monopoli, uelastycznienia systemu bankowego (wraz z jego decentralizacją i demonopolizacją, wprowadzenia wymienialności złotego, uwolnienia cen od kontroli państwa, przeciwdziałania inflacji. Są to działania konieczne dla ożywienia polskiej gospodarki.
2. Polityka gospodarcza nie może koncentrować się jedynie na krótko okresowych celach (zdławienie inflacji), musi tworzyć warunki do zapewnienia równowagi gospodarczej także na wyższym poziomie, a więc musi skłaniać podmioty gospodarcze do wzrostu produkcji, tworzyć mechanizmy propodażowe.
3. Warunkiem wzrostu podaży jest prywatyzacja majątku produkcyjnego. Konieczna jest pilna prywatyzacja gospodarki oparta na rachunku ekonomicznym. Należy wspierać działania zmierzające do zasadniczych przekształceń własnościowych w gospodarce, lecz przeciwdziałać zagarnianiu składników majątku przez spółki będące własnością kadry kierowniczej lub aparatu partii (komunistycznej). Niedopuszczalne jest pasożytowanie nomenklatury na gospodarce. Prywatyzacja jest formą walki z tym zjawiskiem. Przekształcenia własnościowe powinny zmierzać do powstania jak największej liczby małych i średnich przedsiębiorstw, które stanowią trwały element wolnego rynku. W toku przekształceń mogą powstać także autentyczne, będące własnością grup społecznych spółdzielnie i inne organizmy gospodarcze. Przemiany własnościowe powinny nastąpić nie tylko w przemyśle, transporcie i budownictwie, ale także w rolnictwie i handlu wewnętrznym. Jak najszybciej należy dążyć do pełnej prywatyzacji jak największej liczby przedsiębiorstw, w pierwszej kolejności pracujących na rzecz rolnictwa.
4. Działaniami wspierającymi przekształcenia własnościowe, demonopolizację, a także "oczyszczającymi atmosferę" w życiu gospodarczym jest konsekwentne ogłaszanie upadłości bankrutujących przedsiębiorstw. Czynnik bankructwa jest najlepszym stymulatorem efektywności.
5. Zmiany własnościowe w gospodarce muszą doprowadzić do utworzenia rynku papierów wartościowych, w tym akcji przedsiębiorstw, obligacji itd. W przypadku przekształcenia przedsiębiorstwa w akcjonariat pracowniczy musi być zagwarantowana możliwość zbywania akcji zarówno wewnątrz firmy, jak i poza nią.
6. Na skutek procesu prywatyzacji państwo nie powinno posiadać kontrolnego pakietu akcji, rząd ma jednak prawo do k tzw. "złotej akcji" zachowując w ten sposób kontrolę nad sprzedażą akcji i narzędzie obrony rynku przed powtórną jego monopolizacją.
7. Przedsiębiorstwa znacjonalizowane ~ bez odszkodowania w 1946 r. powinny zostać zwrócone ich właścicielom. W procesie prywatyzacji najistotniejszym problemem jest pozyskanie kapitału do wykupu majątku produkcyjnego. Jednoznacznie należy stwierdzić, że obecnie społeczeństwo, w swej przeważającej większości, nie posiada środków na ten cel. W związku z tym akcje przedsiębiorstw państwowych, poza bieżącymi obligacjami skarbu państwa, można by sprzedawać kapitałowi zagranicznemu, posiadaczom ważnych jeszcze obligacji II Rzeczypospolitej, a także proponować ich nabycie osobom (uprawnionym do odszkodowań od skarbu państwa za pozostawione mienie w ZSRS czy też osobom, którym takie odszkodowanie moralnie się należy, choć z obecnego punktu prawnego - nie, chodzi tu o byłych właścicieli nieruchomości w Warszawie i innych miastach objętych po wojnie szczególnym trybem najmu, które w ostatnich latach zostały sprzedane innym osobom. W zakładach pracy, których udziałowcami stają się pracownicy, w formie akcji można wypłacać np. nagrody jubileuszowe, nagrody z zysku, odprawy emerytalne itp. oraz odprawy w związku ze zwolnieniem z pracy. Po wyczerpaniu tych dróg można każdemu pracownikowi sektora państwowego przyznać prawo do zakupu akcji.
8. Czynniki produkcji - kapitał i praca - muszą mieć stworzone warunki do realokacji. Niezbędne jest zatem utworzenie giełdy kapitałowej, pogodzić się trzeba z istnieniem - przejściowo - nawet wysokiego bezrobocia.
9. Należy pilnie doprowadzić do wyrównania warunków działania (równość wobec prawa) wszystkich podmiotów gospodarczych.
10. Z uwagi na zasadniczą rolę pieniądza w gospodarce, pieniądza zdrowego i silnego, niezbędne jest uzależnienie od państwa centralnego banku emisyjnego, będącego także bankiem banków.
11. Dążyć będziemy do usunięcia przeszkód w inwestycjach kapitału zagranicznego w Polsce. Należy dążyć do sytuacji, w której kapitał zagraniczny będzie działać w takich samych warunkach prawnych, jak przedsiębiorstwa krajowe. Przejściowo wskazane jest reinwestowanie i w Polsce części zysków.
12. Konsekwentnie należy dążyć do I unowocześnienia i uproszczenia systemu podatkowego, który docelowo składałby i się z następujących tytułów: od dochodów osobistych, od wzrostu kapitału, dochodowego (od działalności gospodarczej), od wartości dodanej (z niskimi stawkami dla kultury i ochrony zdrowia) oraz od nieruchomości (w tym od ziemi). Zwracamy także uwagę, że istnienie podatku od wypłat wynagrodzeń ponad określoną normę jest rozwiązaniem antyefektywnościowym i jako takie musi zostać jak najszybciej zaniechane. Wszystkie cła powinny zostać zniesione.
13. Pomoc finansowa Zachodu (poza funduszem stabilizacyjnym) powinna być kierowana jedynie do gospodarki prywatnej (w tym sprywatyzowanej). Strumień tej pomocy powinien być uzależniony od możliwości jej absorpcji.
14. Uważamy, że zagarnięty majątek społeczny, zarówno w czasach już odleglejszych jak i ostatnich, powstały na sku- tek wprowadzania szczególnie sprzyjających norm prawnych dla niektórych pod- miotów gospodarczych, rażąco korzystnych decyzji podatkowych i w zakresie dotacji, wymuszania ofiarności społecznej itp. musi być rewindykowany przez społeczeństwo. Dotyczy to także tych spółek, które bez ekwiwalentnego świadczenia weszły w posiadanie majątku innych podmiotów gospodarczych.
15. Państwo - przejściowo - powinno przyjąć na siebie odpowiedzialność za poprawę płynności pieniądza (likwidację zatorów płatniczych) w obrocie pomiędzy jednostkami gospodarczymi. W tym celu powinno m.in. upowszechniać weksle przez przyjmowanie należności podatkowych w formie weksli wystawianych przez przedsiębiorstwa o przewadze kapitału państwowego i doprowadzenie do identyfikacji tych z nich, które na skutek złej sytuacji ekonomicznej - bankrutują.
16. Nie widzimy uzasadnienia dla dalszego pozostawania Polski w RWPG - obumierającej organizacji gospodarczej będącej instrumentem realizacji polityki imperialnej ZSRS na polu gospodarki. Polska powinna z niej wystąpić.
17. Stałym elementem parlamentarnej i pozaparlamenternej kontroli rządu powinna być walka z rozrostem sektora publicznego, który ma szczególną skłonność do dynamicznego wzrostu nie powiększając istotnie dochodu narodowego.
18. Wyznacznikiem polityki gospodarczej musi być stwarzanie warunków działania dla efektywnych podmiotów gospodarczych oraz wyzwalanie w nich skłonności do innowacji oraz - co odnosi się także do gospodarstw domowych - do oszczędzania.
19. Dotychczasowy system gospodarczy nie wytrzymał próby życia; doświadczenia innych państw jak Japonii, Korei Południowej czy Tajwanu pokazują, że tylko obranie drogi gospodarki liberalnej jest właściwym rozwiązaniem.