IMPERIUM
________________________________________________________________
Łotewskie żądania
W kwietniu 1990 r. przeprowadzono na Łotwie demokratyczne wybory do KONGRESU OBYWATELSKIEGO REPUBLIKI ŁOTEWSKlEJ (Latvias Republikas Pilsonu Kongres). Na początku listopada przybyli do Polski w drodze na paryskie spotkanie Państw Sygnatariuszy KBWE, przedstawiciele Kongresu: GUNTIS VILCANS, członek Komitetu Łotwy (kierownictwa Kongresu); ANTONS MIKKOS, z-ca przew. Ruchu na rzecz Niepodległości Łotwy oraz IMANTS GELCANS, deputowany także do Rady Najwyższej. Wzięli oni udział we wrocławskim Kongresie Partii Wolności, spotkali się także z reprezentantami PSL, PPS, LDP"N", PPN, KPN, Porozumienia Centrum oraz mec. Siłą-Nowickim, Zb. Bujakiem i Senackim Ośrodkiem Studiów Zagranicznych. Poproszeni o wypowiedź dla "OnP" powiedzieli m.in.:
,,Nasz Kongres jest reprezentantem wszystkich ugrupowań opozycyjnych wobec Moskwy i Gorbaczowa. Jest zarazem legalnym przedstawicielem Łotwy, która od 1940 r. (z trzyletnią przerwą) pozostaje pod sowiecką okupacją. Odwołujemy się do Konstytucji z 1922 r. i prawa międzynarodowego. Podkreślamy fakt okupacji "de iure i de facto", gdyż jest on przyczyną, że Łotysze stanowią dziś zaledwie 38% ludności zamieszkującej terytorium Łotwy (w 1970 oficjalnie 57% - przyp. P.P.). W wyborach do Kongresu udział wzięły osoby posiadające obywatelstwo łotewskie przed lipcem 1940 r., ich potomkowie oraz ci spośród emigrantów, którzy popierają nasze dążenia niepodległościowe. W kongresie reprezentanci mniejszości narodowych stanowią ok. 10%. Nie możemy jednak uznać obywatelstwa wszystkich, którzy przybyli tu wraz z armią okupacyjną lub potem w ramach zawodowo-ekonomicznej emigracji sterowanej przez Moskwę. Byłoby to nasze narodowe i polityczne samobójstwo!"
,,Główne siły reprezentowane w Kongresie to m.in.: FRONT NARODOWY (jego działaczką była, zmarła niedawno tragicznie, lza Kozakiewicz, przewodnicząca Związku Polaków na Łotwie - przyp. PP), RUCH na rzecz NIEPODLEGŁOŚCI ŁOTWY, PARTIA ODRODZENIA ŁOTWY; ŁOTEWSKA PARTIA LIBERALNA, liczący się KLUB OCHRONY ŚRODOWISKA. Mamy też dwie SOCJALDEMOKRATYCZNE PARTIE PRACUJĄCYCH, jedną autentyczną, drugą powstałą w wyniku podziału wśród komunistów."
,,Za podstawowe kierunki naszych działań uważamy:
1. Deokupację, tj. walkę na arenie między- narodowej o nacisk na Moskwę, by wycofała swoją armię z terytorium Łotwy. Pomocą dla nas jest fakt, że 60 państw nie uznało aneksji republik nadbałtyckich (m.in. Rząd Rzeczy- pospolitej Polskiej). Bardzo korzystne jest również istnienie prężnych ośrodków emigracji politycznej m.in. w USA i W. Brytanii. Musimy także doprowadzić do takiego rozwiązania kwestii obywatelstwa, byśmy byli gospodarzami we własnym domu. Jest to sprawa kluczowa. W tym wypadku powołujemy się na międzynarodowe konwencje z lat 1948-49 o wojnie i okupacji.
2. - Dekolonizację. Wspomniane już stosunki ludnościowe; militaryzacja kraju (co szósty obywatel ŁSRS jest żołnierzem służ- by czynnej!), na terytorium Łotwy znajduje się 40 baz wojsk sowieckich); stosunki gospodarcze z Moskwą - całkowite uzależnienie w kwestii paliw, znaczne w surowcach, możliwe zaspokojenie zapotrzebowania na energię elektryczną w 50% (wynik m.in. celowego budowania energochłonnych zakładów); specjalne przywileje dla imigrantów z RFSRS (niektóre zawody zastrzeżone dla przyjezdnych Rosjan, całe miasta i zakłady budowane dla nich z prawem osiedlenia się na stałe itd.). Oficerowie sowieccy, którzy osiedlą się np. w Rydze - a jest to marzenie większości z nich - mają prawo sprowadzenia rodzin. Niektóre miasta, jak Daugavpils (Dyneburg) są już praktycznie miastami żołnierzy sowieckich.
Tutaj podstawą naszych żądań jest konwencja o dekolonizacji z 1960 r., która, podobnie jak dwie wcześniej wymienione ~ została ratyfikowana przez ZSRS.
3. - Zwalczanie kryzysu poprzez przemiany gospodarcze i prywatyzację, oraz przeciwdziałanie degradacji środowiska naturalnego. 30 września br. Kongres uchwalił ustawę "o podstawowych zasadach przemian własnościowych". Dążymy do prywatyzacji, ale w koniecznym powiązaniu z kwestią obywatelstwa. Dlatego proponowany przez Gorbaczowa akcjonariat dla wszystkich pracujących jest dla nas nie do przyjęcia. Bardzo duże znaczenie ma dla nas, sprawa bezpieczeństwa ekologicznego i ochrony zasobów naturalnych. (Właśnie podczas pobytu delegacji Kongresu w Polsce podano - z sześciodniowym opóźnieniem - informację o zatruciu Dźwiny - przyp. PP).
,,Zdajemy sobie sprawę, że w tej chwili nie możemy utworzyć własnego rządu jesteśmy natomiast poważną siłą nacisku politycznego, przede wszystkim na Radę Najwyższą Łotwy, z którą gotowi jesteśmy współpracować w rozwiązywaniu spraw dotyczących codziennego życia obywateli Łotwy, ochrony środowiska itp. Natomiast kwestie statusu prawnego Łotwy oraz zasad uznawania obywatelstwa łotewskiego uważamy za bezdyskusyjne i nie podlegające kompetencjom Rady Najwyższej. Kongres uznał, że posiada prawo veta wobec decyzji Rady.
Udało nam się już, przy zdecydowanym poparciu społeczeństwa, zmusić Radę Najwyższą do zwolnienia obywateli Łotwy z obowiązku służby w armii okupacyjnej - to spory sukces."
,,Kreml udaje, że o żadnym Kongresie nic nie wie, lecz jednocześnie stara się go osłabić stosując swoją ulubioną metodę posługiwania się "cudzymi rękoma". Czyni tak poprzez naciski na Radę Najwyższą oraz dążąc do skłócenia poszczególnych partii reprezentowanych w Kongresie. Nasze największe obawy budzą jednak inne sprawy.
- Już od dawna imigracja "nie-Łotyszy" (gł. Rosjan) ma charakter zorganizowany. Obecnie wchodzi czynnik oficjalnego szantażu - "wszelkie wasze przywileje, ewentualna korzyść z prywatyzacji jest możliwa tylko w ramach ZSRS i to przy czynnym poparciu z waszej strony" - mówi Gorbaczow. Wynikiem tego jest m.in. znaczna aktywizacja sił antyniepodległościowych i zaognienie konfliktów narodowościowych.
- Po cichu wprowadzana jest blokada ekonomiczna poszczególnych zakładów itp.). Grozi nam blokada selektywna. Trudna do oprotestowania za granicą - takie działania zakłada np. plan Ryżkowa.
- Wyraźne są dążenia Moskwy do wprowadzenia na Łotwie systemu prezydenckie- go na wzór gorbaczowowskiego samodzierżawia, który umożliwiłby Sowietom realizację ich polityki bez oglądania się na Kongres, przy jednoczesnym głoszeniu niepodległości Łotwy.
-Zmęczenie obywateli, utrudniające mobilizację do stałego nacisku na władzę, ułatwia komunistom stosowanie metody prowokacji."
,,W bieżącej działalności międzynarodowej skupiamy się na stałym informowaniu zachodniej opinii publicznej i kręgów rządowych o naszej sytuacji i postulatach. Przedstawiciele Kongresu i poszczególnych partii biorą czynny udział w międzynarodowych konferencjach i mityngach politycznych. Teraz udajemy się do Paryża, gdzie wspólnie z Kongresem Estonii i Ligą Wolności Litwy zamierzamy żądać dopuszczenia do obrad, oraz prowadzić szeroką akcję informacyjną. Za niezmiernie obiecujący fakt uważamy przesłanie przez Prezydenta Busha telegramu z pozdrowieniami dla bliźniaczego Kongresu Estonii."
Opr. Piotr Pacholski